15 Aralık 2010 Çarşamba

TÜRKİYE’DE LİSANSLI FUTBOLCU MENAJERLİĞİ (TEMSİLCİLİĞİ) ve MENAJERLİK MODELLERİ

Asıl mesleğim olan pazarlama ve marka yönetimi bakış açısı ile faaliyet gösterdiğim spor pazarlama sektörüne ait olan ‘ Menajerlik’ mesleğine ilişkin deneyimlerimi içeren pazarlama odaklı ‘ Menajerlik’ yazısı…..





Başta spor basını olmak üzere çeşitli bilgisayar oyunlarından da duymuş olduğumuz ‘Futbolcu Menajerliği’ günümüzün popüler işlerinden birisi haline gelmiştir. Görüntüde sahadaki yeteneği keşfedip oyuncuyu başka kulübe transfer etmek olarak anlaşılsa da görünmeyen yüzünde oldukça detay, teknik ve yasal zorunluluklar barındıran komplike bir meslektir.


2001 Yılına kadar ‘FIFA Menajerliği’ adı altında verilen lisans bu yıldan sonra federasyonlarca düzenlenen yazılı sınav ve çeşitli kriterlere sahip olma koşulu ile gerçek kişilere bağlı bulundukların federasyonlarca verilmektedir. Dünyada gerçekleşen transfer piyasasını kontrol altında tutmak ve olumsuz bir durum karşısında futbolcu veya kulüplerin zararlarını karşılamak amacı oluşturulan ‘ Lisanslı Menajerlik’ sistemi 2010 Aralık ayı itibari ile dünya çapında yaklaşık 6000 ve Türkiye’de ise 120 lisans sahibini içermektedir.





FIFA’nın tahminlerine göre dünya piyasasındaki transferlerin yaklaşık % 70’i kayıtdışı yapılmaktadır. Aynı durum yüzde olarak daha fazla olmak kaydı ile ülkemizde de geçerlidir. FIFA’nın ve federasyonların koymuş kurallar ile gerçekte yapılan uygulamalarla örtüşmemektedir. Lisanslı bir menajerin yapmış olduğu bir transfer ile ilgili ortaya çıkabilecek anlaşmazlıklarda sadece ve sadece Federasyonlar ve Fifa’nın ilgili birimleri karar verici olurken noter onaylı yapılan bir sözleşmeden ortaya çıkabilecek anlaşmazlıklara ilgili ülkenin hukuk kurumu bakabilmektedir. Transferlerde mutlak otorite kurmak isteyen Fifa ve federasyonlar bu katı yaklaşımları ile transfer çalışmalarını kayıt dışına itmektedir.


Menajerde Olması Gereken Temel Nitelikler





Lisanslı ve lisanssız menajer ayırımından önce temel olarak bir menajerin sahip olması gereken temel nitelikleri irdelemek gerekir. Dikkat edilirse menajerlik sıfatına sahip olduğunu duyduğumuz çoğu kişi futbolun içinden gelmektedir. Temel nitelikler şu şekilde sıralanabilir;
- 
       Teknik Bilgi; Oyuncuların kendi mevkilerinde ki toplu topsuz haraketlerini analiz edebilmek.Bu konuda futbol ve saha bilgisine sahip olmak gerekmektedir.
- 
    Futbol Kulüpleri ile İlişki; Hem teknik hem de yönetim ekipleri ile yakın ilişki içerisinde bulunmak, sürekli iletişim halinde bulunarak gerek talepleri almak gerekse önerilerde bulunabilmek.


-  İyi Bir Satışçı Olmak; Oyuncu ürününüzdür. Ürününüzü doğru pazara doğru zamanda doğru alıcılara ulaştırmanız gerekmektedir. Bunun yanında ürününüzü içeriğini zenginleştirmek için mentorluk yapmak gerekmektedir.

- Dürüstlük; Kısa zamanda para kazanmak için dürüstlükten ödün vererek bir oyuncuyu pazarlamak veya bildiğiniz bir kusuru gizlemek uzun vadede olumsuz bir itibar yaratacaktır.

- Sabırlı Olmak; Bir menajer bir oyuncunun her şeyidir. Oyuncu sadece oyununa konsantre olmalıdır geriye kalan her şeyi ile menajeri ilgilenmektedir. Bu sebeple sadece oyuncuyu bir kulübe pazarlamanın ötesinde problem çözücü bir misyona sahip olmak gerekmektedir bu da sabır gerekmektedir.

- Yabancı Dil ve Yurtdışı Bağlantıları; Buraya kadar saydığımız olmazsa olmaz özelliklerin belki de en önemlisi yabancı dil bilgisi. Eğer yurtdışından bir oyuncu getirmek veya yurtdışına bir oyuncu götürmek istiyorsanız yabancı dil bilgisi şarttır. Yabancı dil sadece transfer görüşmelerinde değil diğer menajer, menajerlik firmaları ve kulüplerle oluşturulacak ikili ilişkiler içinde oldukça önemlidir.


Lisanslı Lisansız Menajer Ayrımı Nedir ? Kulüpler ve futbolcular neden Lisanslı Menajer ile Çalışmalıdır ?

Menajerlik piyasasında lisanssız menajerler ‘çantacı’ diye tabir edilmektedir. Genellikle eski futbolcular veya çeşitli ilişkilerinden dolayı kulüplere yakın olan bu kişiler noter tasdikli sözleşme ile aracılık hizmetinde bulunurlar. Satış piyasasında sıkça tabir edilen tabir edilen ‘malı çaktım’ bu kişilerin verdikleri hizmeti oluşturur; futbolcuyu bir kulübe satmak ve komisyonunu almak. Tabii ki satış sonrası hizmet ister lisanslı ister lisansız menajer olsun ekstra bir durumdur ve sözleşmelerde yer almaz. Futbolcular ve kulüpler açısından böyle hizmet veren kişilerle çalışmanın dezavantajı sözleşmeden doğacak anlaşmazlıklarda mağdur olmaları ve federasyon nezdinde temsil edilememeleri şeklinde ortaya çıkmaktadır. Ancak bu işi her ne kadar lisansız olsa da belirli bir ticari unvan altında yapan ve profesyonel hizmet veren menajerler ve firmalar da bulunmaktadır.

Lisanslı bir menajerin hizmetinden yararlanan kulüp ve futbolcular ise ;

  •       Menajerin faaliyetinden doğacak tüm risklere karşı güvence altındadır.
  •       Federasyon nezdinde temsil edilirler.
  •       Ödeme koşulları ve komisyon tutarları belirli bir şablon içerisinde hazırlanır ve federasyonlarca kayıt altına alınır. Ödemelerde anlaşmazlıkların önüne geçilir.
  •       Temel olarak FIFA ve Federasyonların belirlediği kurallara göre temsil edilir ve cezai bir durum  oluşturacak durumlardan uzak tutulurlar.
  •       Özellikle FIFA ve Federasyonların bu sisteme katı kurallar getirmesinin sebebi transfer piyasanını kayıt altına almak, kendi talimat ve yönetmeliklerini bilen ve risklere karşı sigortasını yaptıran  kişilere yer vererek doğabilecek riskleri önlemek ve kara para aklamasına karşı önlem almaktır.
  •       Lisanslı menajerler fatura kesmek ve oyuncularını federasyonlara bildirmek zorundadırlar.
Rakamlarla Türkiye Transfer Piyasası ve Menajerlik Sistemi

Türkiye’de kayıtlı 4bin 650 profesyonel futbolcuya karşılık 117 lisanslı menajer bulunuyor. Kaba bir hesapla menajer başına 40 oyuncu düşüyor. Fakat profesyonel futbolcu sayısına profesyonel liglerde yer alan takımların A2 takım oyuncularının dahil olmadığı birde bunun yanında 117 lisanslı menajerin %40’ının lisansının askıda olduğu göz önüne alındığında bu rakamın daha fazla olması gerekiyor. Aktif olan menajerlerin federasyona bildirdiği futbolcu sayısı ise 550 civarında yani transferlerin % 90 ‘dan fazlası kayıtdışı yapılıyor.

Rakamsal olarak 2010-2011 sezonu gerçekleşen transferlerin büyüklüğüne bakıldığında sektörün neden bu kadar ilgi çektiği ve yaptırımlar getirilmeye çalışıldığı ortaya çıkmaktadır;

Super Toto Super Lig; 573,5 Milyon TL
Bank Asya Birinci Lig; 86 Milyon TL
Spor Toto İkinci Lig; 82.45 Milyon TL
Spor Toto Üçüncü Lig; 82.45 Milyon TL

TOPLAM 824 Milyon TL

Bu rakamların sadece oyunculara verilen yıllık ücret olduğu düşünülürse ve üzerine bonservis bedelleri, maç başı ücretleri, galibiyet şampiyonluk, kupa vs. primleri, ev, araba, uçak biletleri gibi ekstralar ve teknik direktör transferlerine harcanan paralar eklediğinde toplam rakam 1 MİLYAR EURO’ya kadar çıkmaktadır.( Lisanslı menajerler kurallar gereği sadece futbolcunun transferine konu olan bonservis ve yıllık ücreti üzerinden komisyon alırlar, ekstra kazançlardan yararlanamazlar).

Menajerler sözleşmelerinde belirtilen komisyon üzerinden çalışırlar ve menajerlik ücreti genellikle oyuncuyu alan kulüpten tahsil edilir. Genellikle uygulanan menajerlik komisyonu toplam transfer bedelinin ( bonservis bedeli, imzalama bedeli, yıllık ücret) %10’u kadardır. Sözleşmede komisyon miktarı belirtilmemişse FIFA kuralları gereği komisyon %3 kabul edilir.

Lisanslı Menajer Olma Koşulları

Lisanslı Menajerlik (Lisanslı Futbolcu Temsilcisi) sınavı her yıl Eylül ve Mart ayında FIFA’ya bağlı tüm federasyonlar tarafından aynı gün ve saatte gerçekleştirilir. Sınav 20 sorudan oluşur ve ilk 15 soru FIFA kalan 5 soru ise federasyonun kendi talimat ve yönetmeliklerinden gelir. Sınav FIFA dillerinden (İspanyolca,İngilizce,Fransızca,Almanca) birinden yapılırken 2010 yılı itibari ile bu dillere Türkçe’de eklenmiştir.Sınav giriş ücreti 500 TL olup , gerekli dokümantasyonlar TFF tarafından adaylara elektronik ortamda gönderilir.Başvuru için gerekli evraklar ; http://www.tff.org/default.aspx?pageID=189 adresinden temin edilebilir.

İlk sınavdan başarısız olan aday ikinci sınava girebilir.İkinci sınavda da başarısız olan aday üçüncü sınava bir takvim yılı dolduktan sonra girebilir.Üçüncü kez başarısız olan aday tekrar sınava girebilmesi için 2 yıl beklemesi gerekmektedir.

Çoktan seçmeli olan sınavda sorulan 20 sorudan 14’ünü doğru cevaplayan aday başarılı sayılır. Sınavda başarılı olan ve sınav öncesi istenen kriterleri ( bulunduğu ülkede 2 yıldan fazla ikamet etmek , kötü itibara sahip olmamak ve adli suça karışmamak ) yerine getiren adayın lisansını alabilmesi için ‘Profesyonel Sorumluluk Sigortası ‘ yaptırması gerekmektedir.Bu sigorta oyuncu ve kulüpleri doğabilecek risklere karşı koruma altına alır. Yaklaşık yıllık 1.500 euro olan sigorta 8 futbolcuyu kapsar. Sigorta yaptırmak yerine herhangi bir İsviçre bankasında 100.000 İsviçre Frangı banka teminatı yatırılabilir. Aday bu kriterleri de tamamladıktan sonra TFF’nin belirlediği yıllık vize ücretini ödedikten sonra lisans almaya ve ‘ Türkiye Futbol Federasyonu Lisanslı Futbolcu Temsilcisi’ ünvanını almaya hak kazanır.

Her yıl yatırılması gereken sigorta eğer yatırılmazsa lisans askıya alınır ve askıdan kalkana kadar kişi aktif olarak menajerlik hizmetinde bulunamaz.

FIFA kuralları gereği bir futbolcu illaki lisanslı bir menajer tarafından temsil edilmek zorunda değildir.Birinci dereceden akrabalar; anne-baba,eş,kardeş ve bulunduğu ülkede faaliyet gösteren bir avukatlarda futbolcuyu temsil edebilirler.Bu temsiliyette ortaya çıkabilecek problemler için hukuki yollara gidilir.

Mart 2010 FIFA Sorusu

2 Şubat 1982 doğumlu Kanada’lı oyuncu Brian ve Venezuella’nın FC Latino Kulübü 1 Nisan 2006 tarihinde 1 Temmuz 2006 ile 30 Haziran 2011 arasında geçerli olan ve her ayın son günü ödenmek üzere 10.000 ABD doları tutarında aylık maaş belirlenen bir çalışma sözleşmesi imzalamışlardır. Venezuella’da futbol sezonunun 1 Temmuz günü başlayıp sonraki senenin 30 Haziran günü sona erdiğini varsayalım.Oyuncu ,erkek kardeşinin düğünü için Peru’da izindeyken 1 Haziran 2009 tarihinde Peru’nun FC Fuerza kulübü ile 15 Haziran 2009’dan 30 Haziran 2011’e kadar geçerli olacak ve her ayın son günü ödenmek üzere 15.000 ABD doları maaşın belirlendiği bir çalışma sözleşmesi imzalamıştır.Oyuncu 16 Haziran 2009 tarihinde FC Latino’ya bir fesih yazısı göndererek başka bir kulüpten daha iyi ücret teklif edildiğinden artık o kulübe dönmeyeceğini bildirmiştir.

1 Kasım 2009 tarihinde Venezuella’nın FC Latino kulübü,söz konusu oyuncu aleyhine FIFA’ya şikayatte bulunarak sözleşme bedelinin tamamını talep etmiştir.
- 
      SORU; Aşağıdaki ifadelerden hangisi doğru değildir ?

a) Eğer FIFA’nın yetkili karar organı tarafından oyuncunun FC Latino ile yapılan sözleşmeyi ihlal ettiği belirlenirse, oyuncu hakkında sportif ceza da uygulanabilir.

b) Eğer oyuncu ,sezonun son resmi maçından itibaren 15 gün içinde fesih bildirimi göndermediyse oyuncu hakkında sportif ceza da uygulanabilir.

c) Eğer FIFA’nın yetkili karar organı tarafından oyuncunun FC Latino ile yapılan sözleşmeyi ihlal ettiği belirlenirse, oyuncunun ödemesi gereken her tür tazminattan FC Fuerza da müştereken ve müstesilen yükümlü olacaktır.

NOT; FIFA MENAJERLİK SINAVI SORULARI İLE İLGİLİ İSENİZ BANA uzozkan@gmail.com adresinden ulaşabilirsiniz.

Menajerlik Terimleri

Endüstriyel futbol çağında birçoğumuzun aşina olduğu özellikle menajerlik hizmetinde oldukça sık kullanılan birkaç teknik terimin açıklamasını aşağıda bulabilirsiniz;

Bonservis Bedeli (Transfer Fee); Belli bir tarihe kadar kulübü ile sözleşmesi olan futbolcu sözleşme bitim tarihinden önce başka bir kulübe transfer olursa mevcut kulübünün bu transfere karşılık belirlediği bedeldir.

İmzalama Bedeli (Signing on Fee); Genellikle serbest kalan futbolcular için veya bonservis bedeli düşük olan oyuncular için istenen bedeldir. Yıllık ücrete ek olarak oyuncuyu almak isteyen kulübün oyuncuyu ikna üzere verdiği bonus bedel denilebilir.

Yıllık Ücret (Annual Salary); Oyuncunun yıllık olarak eline geçecek net paradır.

Yetiştirme Tazminatı (Compensation Fee); Oyuncu profesyonel olarak ilk sözleşmesini imzaladığında ve bir profesyonel oyuncunun 23. doğum gününün olduğu sezonun sonuna kadar yapılan her transferinde o oyuncunun eğitim kulübüne/kulüplerine ödenecek olan bedeldir.

Dayanışma Katkı Payı (Solidarity Fee); Eğer bir profesyonel oyuncu sözleşmesi sona ermeden transfer edilmişse, önceki kulübe ödenen tazminatın bir bölümü onun öğretim ve eğitimine katkıda bulunmuş olan kulüplere ödenir.

İş Modeli Olarak Menajerlik

Futbol menajerliği kendi içerisinde farklılaşan çeşitli iş modellerine sahiptir. Aşağıda kendimce adlandırdığım iş modellerinin açıklamasını bulacaksınız.

Genç Yetenek Avcılığı

Bu modelde menajer yıldız olmaya aday genç yetenekleri keşfeder ve onun tüm gelişimi için yatırım yapar ( beslenme, futbol eğitimi vb…).Bu yatırımın karşılığını ise menajerliği yaptığı genç oyuncuyu yüksek fiyatlar karşılığında kulüplere pazarlayarak alır. Genellikle U-14 takımlarının katıldığı ligler veya milli takım seviyesinde maçlar takip edilir. Oyuncunun vasisi ile kontrat imzalanır.

Futbol Turizmi

Özellikle Brezilya’da uygulanan bu modelde menajerlik firmaları veya menajerler ellerinde oyuncu bulundurmazlar. Teknik direktörler veya izleme komiteleri sadece maç izleme ve saha-otel arası ulaşım masrafları karşılanmak üzere ülkeye davet edilir. Yapılan programa göre , örneğin 10 günde çeşitli liglerden 10-15 maç , maçlar izlenir ve beğenilen oyuncu ile temsilcilik sözleşmesi veya futbolcunun menajeri varsa aracılık sözleşmesi imzalanarak satış işinden komisyon alınır.

Yıldız Futbolcu

Yıldız futbolcu veya profesyonel futbolcu adını verebileceğimiz bu model en bilindik ve yaygın modeldir. Futbolcular bağlantıları güçlü olan menajerler ile çalışmak isterler zira menajerin oyuncuyu pazarlayabilme yeteneğine bağlı olarak piyasa değerlerini artırabilirler. Oyuncular çevresi geniş ,yeni kulüp bulmadan çeşitli problemlere yardımcı olmaya kadar her türlü hizmeti veren menajerler ile çalışmak istemektedirler.

Ortak Havuz

Kurumsallaşmış menajerlik firmaları çeşitli ülkelerde çalışan menajerlerin oyuncularını belirli bir havuz içerisinde toplar. Farklı bir ülkedeki menajere gelen futbolcu talebi bu ortak havuzdan bulunur ve alınan komisyon firma ve menajerler arasından paylaşılır.

Profesyonel Menajerlik Hizmetleri

Profesyonel Menajerlik farklı iş disiplinlerini bir araya getirerek sporcuların saha dışı faaliyetlerini düzenleyen, geleceklerini planlayan ve sporcunun sadece performansına odaklanmasını sağlayan hizmetleri içermektedir. Bir menajerin veya menajerlik firmasının nihai amacı oyuncusunun sadece performansına odaklanması sağlamak ve en karlı şekilde yeni kulübüne pazarlamaktır. Profesyonel menajerlik firmaları sporcunun ilgilenmesi gereken diğer tüm işleri oyuncu adına hareket ederek üstlenir. Dünyada bir fenomen haline gelen ‘David Beckham’ markası aslında SFX adlı menajerlik firmasının ürünüdür. Profesyonel menajerlik firmaları verdikleri hizmetlerin bir bölümünü işortakları ile birlikte yürütmektedirler aşağıda yaygın olarak verilen hizmetleri inceleyebilirsiniz.

Menajerlik Hizmeti; İlgili spor kulüplerine sporcuların tanıtımını yapmak veya sporcu ile ilgili talepleri toplayarak en yüksek fiyattan pazarlamak.

Kontrat ve Hukuk Danışmanlığı; Sporcunun sözleşmesini kurallara uygun bir biçimde düzenlemek , ortaya çıkabilecek yasal problemlerde hukuk danışmanlığı hizmeti vermek.

Yatırım Danışmanlığı; Sporcuların saha ve saha dışı kazançlarının yönetimini içerir. Belli bir komisyon karşılığında sporcu adına en karlı yatırım araçlarına veya sektörlere yatırım yapmak.

Gayrimenkul Danışmanlığı; Sporcuların ihtiyaçlarına ve kullanım amaçlarına göre ev araba vb.. gayrimenkuller en pazarlıklı fiyattan oyuncu adına alınır veya satılır.

İmaj ve PR Danışmanlığı; Oyuncunun saha dışı performansı şekillendirilir. Giyiminden saç kesimine veya magazinsel yönlerine kadar popülerite yaratma veya olası bir krizde kriz yönetiminin hayata geçirilmesi bu hizmeti oluşturur.Yine bu hizmet altında oyuncunun tüm sosyal medya iletişimi belirlenen stratejilere uygun olarak hayata geçirilir.
2008 yılında Hırvatista’nın Dinamo Zagreb takımında başarılı bir performans gösteren ve eski playboy güzeli şarkıcı eşi ile magazin basının gündeminden düşmeyen Dino Drpic’in kariyeri , bir maçtan sonra stadın boşalması ile sahada beraber cinsel ilişkiye girdiği eşinin olayı bir magazin dergisine anlatması ile bitme noktasına gelmiştir. Değeri 2milyon Euro’dan (2008) 500 bin Euro’ya düşmüştür. Bu örnek neden profesyonel hizmetler veren menajerlik firmaları ile çalışılması gerektiğini göstermektedir.

Reklam, Pazarlama ve Sponsorluk Danışmanlığı

Oyuncunun kişisel marka özelliklerinin ( saha – saha dışı tutumu ,magazinsel yönü , hobileri vb… ) belirlenmesi ve özelliklerine yönelik iletişim noktalarının artırılması ile reklam veya sponsorluk alanının yaratılması ve yönetilmesi bu hizmetin temel görevidir.Oyuncu adına ve oyuncunun markasına uygun sponsorluk ve reklam anlaşmaları yine bu hizmetin içerisinde yer alır.

David Beckham’ın performansı dışında maçtan sonra çocukları ile sahada dolaşan, isimlerini dövme yaptıran , çocuklar için hayır kurumlarında bağışçı ve bağış toplayan ve çocuklar için futbol akademisi kuran Beckham markası Marks&Spencer adlı perakendeci tarafından kullanılmış ve B10 isimli kendi mağazalarında satılan çocuk giyim markasını hayata geçirmiştir.

Yaşam Koçluğu (Kariyer Danışmanlığı)

Oyuncunun jübilesi sonrası yönlenmek istediği alan belirlenir ve o alana yönelik gerekli eğitimler ve eğitim kurumları detaylandırılarak belirli bir zaman planında hayata geçirilir. Örneğin televizyon yorumcusu olmak isteyen bir futbolcu için izlemesi gereken tüm adımlar belirlenir;


  •     Diksiyon dersleri
  •     Yabancı Dil
  •     UEFA  Lisansı
  •     TV Kanallarında Staj
Bu adımlar belirli bir zaman planı dahilinde programlanır ve eğitim veren tüm kurumlar belirlenerek oyuncu yönlendirilir.

Kişisel Asistan; Özellikle yabancı bir ülkede dil problemi çeken futbolcular için verilen bir hizmettir. Akıllı telefonlar vasıtası ile hem oyuncunun hem de bulunduklarını ülkenin dilini konuşabilen kişisel asistanlar taksi çağırmaktan ev tutmaya kadar tüm süreçlerde futbolcuya yardımcı olurlar.