Futbolun Avrupa’daki Finansal Gücü ve Sportif Başarılar

Dünyadaki tüm insanları birleştiren ve aynı insani duyguları sağlayan evrensel bir spor olan futbol, evrimleşerek, sonucu yeşil sahalarda belirlenen bir oyun olmaktan başlayıp bugün dev bir endüstriye dönüşmüştür.

Deloitte’ un her yıl yaptığı futbol para ligi araştırmasına göre 2006 yılında Avrupa futbolunun finansal büyüklüğü 12,6 milyar Euro[1] olarak hesaplanmıştır. Aynı araştırmada beş büyük lig olarak kabul edilen: Almanya Budensliga, İspanya La liga, İtalya Seri A, İngiltere Premier Lig, Fransa Lig 1 liglerinin toplam finansal büyüklüğü, toplam Avrupa futbolunun finansal büyüklüğünün % 53’ünü ( 6,7 milyar avro) oluşturmaktadır.

Türkiye’de futbolun finansal büyüklüğü yaklaşık 400 milyon avro civarındadır. Bu büyüklük Avrupa futbol büyüklüğünün % 3 ‘üne denk gelmektedir.

	Milyar Euro	Toplam içindeki payı
Toplam Avrupa Futbol Finansal Büyüklüğü (Euro)	12,6	% 100
İngiltere Premier Ligi	2	% 15
İtalya Serie A	1,4	% 11
İspanya La liga	1,2	% 9
Almanya Bundes Liga	1,2	% 9
Fransa Lig 1	0,9	% 7
Türkiye Süper Lig	0,4	% 3
Diğer 46 Lig Toplamı	5,5	% 43

Futbol =Para=Güç denkleminde bakıldığında evrimleşen futbolda parasal güç, kulüpleri başarıdan başarıya götürmektedir. Başarılarla artan çekicilik sponsorluk, merchandising, tv yayın bedeli, federasyon katkı payları, reklâm ve diğer gelirleri artırmaktadır.

UEFA tarihine baktığımızda beş büyük ligin finansal gücünü nereden aldığı sportif başarıları ile görülmektedir. Avrupa futbol para liginin yarısından fazlasını oluşturan 5 büyük lig ve takımlarının başarıları, sportif başarının pazarlanarak ne kadar büyük bir güç yaratabileceğini göstermektedir. Bu döngüde sportif başarının paraya dönüştürülmesi finansal gücü, finansal güç ise sportif başarıyı ortaya çıkarmaktadır.

Aşağıdaki tabloda 1955–2007 yılları arasında şampiyonlar ligi şampiyonluğu kazanan ülkelere bakıldığında 52 şampiyonanın 39 ‘u ( % 75) beş büyük lige ait takımlar tarafından kazanılmıştır. Aşağıdaki tabloda yer almayan Hollanda 3 takım ile 6 şampiyonluk ve Portekiz 2 takım ile 4 şampiyonluk yaşamasına rağmen finansal açıdan beş büyük lige girememiştir. Buradan da anlaşılacağı üzere pazarlanamayan sportif başarının finansal bir güç sağlayamadığı görülmektedir. Şampiyonlar ligi ve UEFA kupası sahibi ülkelere bakıldığında Fransa’nın hemen hemen hiç varlık gösterememesine rağmen ligine ait katma değer yaratmadaki gücü ile finansal büyüklükte ilk beşte yer almaktadır.

1955–2007 Yılları Arası UEFA Şampiyonlar Ligi [2]
Ülke	Şampiyonluk	Şampiyonluk Kazanan Takım Sayısı
İtalya	11	3
İspanya	11	2
İngiltere	10	4
Almanya	6	3
Fransa	1	1*
Toplam	52	22

* 92-93 yılında AC Milan’ı yenerek şampiyon olan Marsilya’dan şikeden dolayı kupa geri alınmıştır. Ancak UEFA’nın resmi sitesinde o yılın kazanını olarak görülmektedir.

Aşağıdaki tabloda da benzer bir durum söz konusudur. 1972–2007 yılları arasında UEFA kupası kazan ülkelere bakıldığında beş büyük ligin  (Fransa hariç) takımlarına ait şampiyonluk sayısı şampiyonluk toplam 36 şampiyonluğun % 72 sini oluşturmaktadır. Her iki şampiyonada da UEFA’ya bağlı 52 ülkede arasındaki beş ülke ligi ortalama  % 70 başarı göstermiş ve şampiyonluk kazanan ülkelerden en az iki ya da üç farklı takım mutlu sona ulaşmıştır.

Farklı takımların şampiyon olması o lige ait kalitesini de göstermektedir. Farklı takımların bir ligde şampiyon olması futbolun kalitesinin de yüksek olduğu anlamına gelmektedir. Bugün Avrupa liglerinde şampiyon olan takımların çokluğuna bakıldığında bu yaklaşım net bir şekilde görülmektedir ayrıca bu kalite futbol pastasını daha da büyütmektedir.

1972–2007 Yılları Arası UEFA Kupası[3]
Ülke	Şampiyonluk	Şampiyonluk Kazanan Takım Sayısı
İtalya	9	4
İspanya	5	3
İngiltere	6	3
Almanya	6	5
Fransa	-	-
Toplam	36	23

Sportif başarının derecelendiği FIFA’ nın ülke sıralamasına bakıldığında ise beş büyük lig içinde İngiltere finansal gücünün aksine 11. sırada yer almıştır. Buradan çıkabilecek bir sonuç ise İngiltere dışında kalan diğer 4 ülke liginin sportif başarılarının güçlü olduğu buna bağlı bir finansal güce sahip olduğudur. İngiltere ise başarısından fazla finansal güç elde etmiş olarak görülmektedir.

    

FIFA Ülke Sıralamaları  (05.08)[4]
Ülke	Sıralama
İtalya	3
İspanya	4
Almanya	5
Fransa	7
İngiltere	11
Türkiye	25

Yakalanan sportif başarı kadar yakalanmamış sportif başarı da finansal güce çevirebilir.  Dünyanın en fazla gelir elde eden kulübü olan Real Madrid geçmiş başarılarını: Şampiyonlar ligini 9 kere kazanarak en çok kazanan takım, İspanya liginin 31 kupa ile en çok kazanan takımı, finansal gücüne aktararak gelecekteki sportif başarılarına zemin hazırlamaktadır. Şüphesiz bu sportif başarılar stratejik pazarlamanın yardımı ile finansal çıktı haline gelmektedir. 2001–2007 yılı Real Madrid’in sportif ve finansal performansı karşılaştırıldığında 2002 yılında Avrupa’da yakalamış olduğu başarı ivmesi ile kıtalararası şampiyonluğu da göğüsleyen Real Madrid daha sonraki yıllarda ‘Galacticos’ stratejinin devreye sokarak birçok yıldız oyuncuyu transfer etti. Bu transferler neticesinde takım geçmiş yıllarındaki başarıları yakalayamasa da yıldız oyuncuları, dünya çapında taraftarları ve artan gelirleri ile geçmişin mirasını efektif bir şekilde kullanarak finansal anlamda dünyanın en zengin kulübü oldu. Uzman yorumculardan birinin ironik bir şekilde söylediği gibi “Biz 9 defa Avrupa Kupası’nı kazandık, o halde en iyi biziz. Geldiğiniz için teşekkürler, bir t-shirt alın!”  yaklaşımı Real Madrid’i şu an dünyanın en zengin kulübü yapıyor.

Yıllara Göre Gelir[5]		Yıllara Göre Başarı[6]
	Gelir Milyon Euro	Şampiyonlar Ligi	Kıtalararası Kupa	İspanya Ligi	Süper Kupa
2001-2002[7]	236	o	o		o
2002-2003	252			o
2003-2004	275,7
2005-2006	292,2
2006-2007	351			o

Avrupa’nın bir ünlü futbol kulübü olan Barcelona iflastan dönüşe yönelik belirlediği ‘Mavi Fil’ stratejisi ile iflastan marka değeri yüksek bir kulüp haline gelmiştir.

İflastan Kurtuluş Öyküsü: BARÇA

Barça modeli: “ Barcelona’nın 2003 yılı öncesine kadar inanılmaz bir borcu vardı. Tam olarak 230 milyon Euro... Hiçbir sportif başarı yok, inanılmaz bir kutuplaşma, inanılmaz bir ayrılıkçılık var ve klüp sosyal çalkantı içinde. Yönetim de bunu yönetemiyor. Çözüm çalışması, 2000 yılında başlıyor ve 2003 yılında ilk meyvelerini veriyor: Blue Elephant. Yani Mavi Fil hareketi. Bu hareketi başlatan ise şimdiki başkan La Porta ve yedi arkadaşı. Bunlar Barcelona’nın önde gelen ailelerinin çocukları ve Katalanlar, biraz da milliyetçiler. Diyorlar ki, “Barcelona bizim milli takımımız böylesine bir tablo bizi üzüyor. Öyleyse ne yapmamız lazım?” Çareyi yönetime gelmekte buluyorlar ve 2000 yılında işe girişiyorlar. Güzel bir dilekçe yazıyorlar, 5bin kişi imzalıyor ve kulübün başkanı istifa ediyor. Seçimlere giriliyor ama istifa eden başkanın ikinci adamı karşısına çıkan Passat’ın ekibinde yer alıyorlar. Passat’da başarısız olunca yine dilekçe mekanizması devreye giriyor ve yine istifa, yine seçimler. La Porta ve arkadaşları işlerini bırakıyorlar 6 ay boyunca inanılmaz bir iş planı yapılıyor. Mükemmel bir seçim ve iletişim stratejisi oluşturarak seçimleri kazanıyorlar. Hem de kendilerine hiç şans tanınmayan bir seçimde %54 gibi bi oy oranıyla...  Sonra ise işe koyuluyorlar. Belli bazı rasyoları kullanıyorlar. Bu sektörde ücret/ciro rasyosu çok önemli. Yani futbol takımının idari kadrosunun giderleri ki buna transfer harcamaları ve maç başına alınan prim/ toplam gelir de dahil, bu oran  %50’yi aşamaz diyorlar. Bu rasyo Türkiye’de %80’lere ulaşmış durumda. Gelir gider dengesini kuruyorlar. Bir yıldız futbolcu ve iyi bir teknik direktör alıyorlar ve takım oyunu oynayacak bir ekip kuruyorlar. Sonra 230 milyon Euro’luk borç için bankalarla pazarlık ediyorlar, faizlerini düşürüyorlar ana parayı da 5 yıl vadeye bölerek kulüpü rahatlatıyorlar. Sonrasında fark ediyorlar ki, kulüp yönetimi iyice köhneleşmiş. Yani profesyonel kadro birinin kardeşi, birinin kuzeni... Herkesi işten çıkarıp bir yıl boyunca kendileri çalışıyorlar, bir yıl sonra da işi en profesyonellere bırakıyorlar. Mesela pazarlamanın başına Nike’ın Barselona’daki pazarlama müdürünü alıyorlar. Olaya şirket gibi yaklaşıyorlar. Sonuç olarak vizyoner bir takım oluşturuyorlar. İşe başladıkları dönemde yani 2002-2003 sezonunda 123 milyon gelirle Avrupa’da 10’uncu büyük kulüpken, bugün Real Madrid’in hemen arkasından 5 milyon Euro farkla Avrupa’nın en büyük ikinci Kulübü oluyorlar. Hem de kar yaratarak. Kulübün borcu bir yılda sıfırlanıyor. Bu sportif başarıya da yansıyor.  İki kere İspanya şampiyonu, bir kere de Şampiyonlar Ligi şampiyonu oluyorlar...”[8] 

---

[1]:www.deloitte.com/dtt/press_release/0,1014,cid%25253D160232,00.html+european+football+total+income&hl=tr&ct=clnk&cd=1&gl=tr

[2]  http://www.uefa.com/competitions/ucl/history/index.html

[3] http://www.uefa.com/competitions/uefacup/history/index.html

[4] http://www.fifa.com/worldfootball/ranking/lastranking/gender=m/fullranking.html

[5] Deloitte Football Money League 04/05/6

[6] www.realmadrid.com

[7] European football istatistik

[8] Platin, Ocak 2008